به نقل از «ایسنا»

روز نجوم، زمانی برای بیان ساده علم به مردم است/رد خرافاتی که به ابوریحان بیرونی نسبت داده شده

تاریخ انتشار: ۶ مهر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۰۹۳۲۱۰

یکی از محققان حوزه نجوم با اشاره به فعالیت‌های علمی ابوریحان بیرونی برای اندازه گیری طول و عرض جغرافیایی و شعاع زمین بر اساس روش‌های ریاضی و مثلثاتی، معتقد است نامگذاری روز ملی نجوم زمینه‌ای برای ترویج علم نجوم در کشور است و می‌توان پدیده‌های علمی نجوم را با زبان ساده تعریف کرد.

پاشا مجیدی از محققان حوزه نجوم در گفت‌وگو با ایسنا، نامگذاری روز ملی به نام روز نجوم را اقدام شایسته در راستای شناسایی بزرگان علم و ترویج علم نجوم دانست و خاطر نشان کرد: در این روز می‌توانیم کارهای علمی پیشینیان را به عموم مردم بازگو کنیم و به آنها با زبان ساده بگوییم که چگونه ساعت‌های آفتابی کار می‌کردند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وی چنین اقداماتی را در راستای ترویج علم دانست و یادآور شد: ترویج علم یعنی بیان پدیده‌هایی که مردم تصور می‌کنند بسیار پیچیده است، ولی می‌توانیم با بازگو کردن پدیده‌های علمی به زبان ساده نه تنها مردم را با توانایی بزرگان سرزمین خودمان آشنا کنیم، بلکه به آنها بقبولانیم که دریافت پدیده‌های علمی دشوار نیست و با کمی تفکر می‌توانیم آنها را دریابیم.

این محقق حوزه نجوم یکی از بزرگان علم را ابوریحان بیرونی می‌داند که در سالروز تولد وی می‌توان نسبت به ترویج علم نجوم به زبان ساده اقدام کرد.

وی گفت: عده‌ای بر این باروند که ابوریحان بیرونی به طالع بینی اعتقاد داشته است، ولی وی در کتاب خود به طور شفاف اعلام کرده است که جزو آن دسته اقلیت است که طالع بینی را باور ندارد.

شخصیت علمی ابوریحان بیرونی

مجیدی، یکی از بزرگترین مشخصات فعالیت‌های علمی ابوریحان بیرونی را تهیه اسناد علمی در خصوص پدیده‌های نجومی دانست و گفت: اندازه گیری طول و عرض جغرافیا یکی از فعالیت‌های علمی منجمان عصر قدیم بود و در این راستا ابوریحان بیرونی به هر شهری که وارد می‌شده، نسبت به محاسبه طول و عرض جغرافیایی اقدام می‌کرده است و یکی از ویژگی‌های تحقیقاتی وی این بوده که حتما یافته‌های خود را به تایید می‌رسانده است و بارها و بارها عرض جغرافیایی را برای شهری مانند خوارزم و جرجانی محاسبه کرده است.

وی با بیان اینکه در آن زمان برای منجمان و ریاضیدانان اندازه گیری عرض جغرافیایی راحت‌تر از اندازه گیری طول جغرافیایی بوده است، ادامه داد: از زمان یونان باستان مبدا اندازه گیری عرض جغرافیایی را خط استوا می‌دانستند و هر چه به سمت بالای خط استوا حرکت می‌کردند، عرض جغرافیا را مثبت فرض می‌کردند و هر چه پایین‌تر می‌رفتند، صفر تا منهای ۹۰ عنوان می‌کردند و ابوریحان در محاسبات طول و عرض جغرافیایی شهری همین تعریف را قبول کرده بود، ولی به دلیل توانایی بالایی که در ریاضیات داشت، از تکنیک‌های خاصی برای ارزیابی عرض‌های جغرافیا بهره برده بود.

مجیدی، یکی از این تکنیک‌ها را استفاده از ستاره‌های ثابت دانست و یادآور شد: ابوریحان عرض جغرافیایی ستاره‌های ثابت مانند ستاره قطبی را در زمان‌ها و مکان‌های مختلف محاسبه می‌کرده و از این طریق عرض جغرافیایی شهرها را به دست می‌آورده است.

این محقق حوزه نجوم، اندازه گیری ارتفاع خورشید را از دیگر فعالیت‌های علمی شاخص ابوریحان نام برد و اظهار کرد: در آن زمان برای محاسبه طول جغرافیایی با یک رصدگری در شهر دیگری قرار می‌گذاشتند و یک ماه گرفتگی را با هم رصد می‌کردند و با استفاده از تکنیک‌های ریاضی طول شهر را به دست می‌آورند و یا فواصل طول‌های جغرافیایی را رصد می‌کردند.

وی یادآور شد: یکی از کارهای مهم ابوریحان در سال ۳۸۷ هجری قمری این بود که با همکاری ابوالوفای بوزجانی در شهر بغداد و بیروبی در شهر خوارزم، ماه گرفتگی را رصد کردند و از این طریق طول جغرافیایی این دو شهر را محاسبه کردند و این یکی از تحقیقات شاخص این دانشمند ایرانی به شمار می‌رود. علاوه بر آن وی موفق شد تا شعاع کره زمین را به روش‌های مثلثاتی اندازه گیری کند که این کار تایید یافته‌های منجمان دوران مامون عباسی بوده است.

ابزارسازی نجومی

مجیدی، ابزارسازی را از دیگر فعالیت‌های علمی بیرونی نام برد و اظهار کرد: ابوریحان حلقه شاهی و حلقه ۱۵ زراع را که از جمله ابزارهای رصد است، ساخته است.

به گفته وی ابزارها برای اندازه گیری عرض و طول جغرافیایی کاربرد دارند.

داوری علمی

مجیدی با اشاره به جایگاه علمی ابوریحان بیرونی، خاطر نشان کرد: در نجوم و ریاضیات قضیه‌ای است که امروزه به آن قضیه "سینون‌ها" می‌گویند و در آن زمان "شکل مقنی" گفته می‌شد. از سوی ۴ نفر "ابونصر عراقی"، "ابوالوفای بوزجانی"،  "خجندی" و "ابوالحسن کوشیار" ادعا شد که شکل مقنی را یافته‌اند و برای اثبات آن از ابوریحان بیرونی خواسته می‌شود در این زمینه قضاوت کند.

وی اضافه کرد: شکل مقنی یک روش محاسباتی ساده در نجوم کروی بوده است. تا پیش از این قضیه منجمان از روش‌های یونان باستان به نام قضیه "ملانئوس" که یک روش بسیار دشوار بوده است، استفاده می‌کردند.

مجیدی خاطرنشان کرد: از ابوریحان خواسته می‌شود که داوری کند که چه کسی این قضیه مقنی را برای اولین بار یافته است که در نهایت ابوریحان نتیجه گیری می‌کند که "ابونصر عراقی" این قضیه را برای اولین بار ارائه کرده است.

وی اضافه کرد: جالب است که خود ابوریحان بیرونی یک اثبات ریاضی بر روی این قضیه ارائه داده است.

خرافاتی که به ابوریحان نسبت داده شد

وی در خصوص نسبت دادن خرافات به بیرونی، افزود: بسیاری ادعا کردند که منجمان به ویژه ابوریحان بیرونی به اختربینی و طالع بینی و اثرات ستارگان و سیارات بر انسان‌ها باور داشته‌اند. معمولا چنین ادعاهایی بدون مطالعه ارائه می‌شود.

مجیدی خاطر نشان کرد: فعالیت‌های علمی ابوریحان بیرونی مبتنی بر آزمایش بوده و هرگز نمی‌تواند صحیح باشد که وی به طالع بینی باور داشته است، چرا که شاهدیم بیرونی در کتاب‌های آثارالباقیه و التفهیم از کسانی که به طالع بینی باور دارند با واژه "صاحب نیرنگ‌ها" یاد می‌کند.

وی اضافه کرد: کتاب التفهیم بیرونی شامل ۵ بخش است که در بخش اول آن به ریاضیات، بخش دوم به هندسه، بخش سوم آن به حوزه نجوم، فصل چهارم رساله کاملی درباره اسطورلاب و فصل پنجم آن به احکام نجوم اختصاص یافته است.

این محقق نجومی با طرح این سوال که ابوریحان بیرونی که در همه موارد به شدت با خرافه و طالع بینی برخورد می‌کرده است، چگونه بخشی از کتاب خود را به احکام نجوم اختصاص داده است، توضیح داد: این کتاب به طور نادری، دارای دو مقدمه است. در مقدمه اول توضیح داده است که این کتاب به درخواست بانویی به نام "ریحانه دختر حسین (حسن) خوارزمی" تدوین شده و توضیح می‌دهد که چرا علم نجوم یک علم جذاب است.

وی اضافه کرد: بیرونی برای آنکه بخش احکام نجوم را به رشته تحریر درآورد، مقدمه دومی را به کتاب اضافه می‌کند و در آن توضیح می‌دهد که همه به علم نجوم علاقه دارند، ولی اکثر مردم بر این باورند که احکام نجوم برگرفته از ریاضیات نیست.

مجیدی افزود: بیرونی در ادامه این مقدمه آورده است که "اما من بر آن اقلیت مردم هستم". وی در این مقدمه اعلام کرده که جزو اقلیتی از مردم است که به طالع‌بینی باور ندارد و بلافاصله توضیح می‌دهد که فصل پنجم این کتاب به خواسته آن بانو نوشته شده است.

وی ادامه داد: منجمان و رصدگرانی که در دربار کار می‌کردند، برای آنکه هزینه تالیف کتاب‌ها و سفرها و فعالیت‌های علمی خود را تامین می‌کردند، نیاز داشتند که مطابق مدل فکری پادشاهان کار کنند و ابوریحان در دوره‌ای کار می‌کرده است که نجوم شرق ایران به شدت تحت تاثیر باورهای شبه علمی بوده و ناگزیر بوده که در زمان‌هایی بر اساس خواسته حاکمان تالیفاتی داشته باشد.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: روز ملی نجوم ابوریحان بیرونی علمی ابوریحان بیرونی فعالیت های علمی عرض جغرافیایی طول جغرافیایی طالع بینی اندازه گیری حوزه نجوم زبان ساده ترویج علم طول و عرض علم نجوم

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۰۹۳۲۱۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

رویکرد اردن نسبت به مساله فلسطین

خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل: اردن کشوری است که مستقیماً با مسئله فلسطین درگیر است. این درگیری ناشی از فاکتورهای متعدد امنیتی برای اردن است. در این نوشتار به اختصار موضع اردن در قبال منازعه فلسطین بررسی می‌شود.

اهمیت جغرافیای اردن در مسئله فلسطین

اردن در سال ۱۹۴۶ به استقلال رسید، اما از جمله کشورهای بزرگ عربی به لحاظ مساحت است. جغرافیای اردن اهمیت زیادی دارد زیرا به کشورهای مهم عربی شامل سوریه، عراق، عربستان سعودی، فلسطین و همچنین با اراضی اشغالی مرز مشترک دارد. اردن نزدیک‌ترین کشور عربی به فلسطین است و طولانی‌ترین خط مرزی را با فلسطین دارد. با توجه به همین موقعیت جغرافیایی و همچنین با توجه به مساحت بیش از ۸۹ هزار کیلومتر مربعی که ۷۵ درصد آنرا بیابان تشکیل می‌دهد، اردن از اهمیت زیادی به خصوص نزد رژیم صهیونیستی و آمریکا برخوردار است.

اردن در تحولات فلسطین نیز نقش پررنگی دارد، اما این نقش بیش از همه به ضرر فلسطینی‌ها است. قدرت‌های غربی از زمان اعلامیه بالفور سال ۱۹۱۷ تاکنون همواره سعی کرده‌اند از جغرافیای اردن به نفع رژیم صهیونیستی استفاده کنند. بیش از یک میلیون فلسطینی در اردوگاه پناهدگان در اردن حضور دارند، آوارگانی که خود را شهروند اردن نمی‌دانند و ترکیب جمعیتی این کشور را تحت تأثیر قرار داده‌اند. به نظر می‌رسد همین موضوع و همچنین مساحت بیش از ۸۹ هزار کیلومتر مربعی نیز عامل مهمی است مبنی بر اینکه از اردن به عنوان وطن جایگزین فلسطینی‌ها یاد می‌شود.

علاوه بر جمعیت، اردن پس از جنگ ۱۹۴۸ و در سال ۱۹۵۰ کرانه باختری و بیت‌المقدس شرقی را ضمیمه خاک خود کرد. اردن در سال ۱۹۶۷ کرانه باختری را به نفع رژیم صهیونیستی از دست داد. در دهه ۱۹۸۰ اردن از ادعای حاکمیت بر کرانه باختری به نفع فلسطین صرف‌نظر کرد تا کشور مستقل فلسطین ایجاد شود و طرح وطن جایگزین نیز بی‌اعتبار شود، اما این طرح همیشه از سوی رژیم صهیونیستی و حامیان آن وجود داشته است. عبدالله دوم، پادشاه اردن با طرح وطن جایگزین برای فلسطینی‌ها مخالف است و تنها راه حل مسئله فلسطین را راه حل دو دولتی می‌داند. طی سال‌های گذشته، عبدالله دوم در مناسبت‌های مختلف با صراحت اعلام کرده است: «اردن، اردن است و فلسطین، فلسطین».

رویکرد اردن به بحران فلسطین: سازش با رژیم صهیونیستی و همسویی با قدرت‌های غربی

بحران فلسطین در سیاست خارجی اردن اهمیت بسیار زیادی دارد و طی بیش از هفتاد سال گذشته، بخش عمده‌ای از ظرفیت‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی اردن معطوف به این بحران بوده است. اردن از دهه ۱۹۹۰ به بعد مسیر سازش و صلح با رژیم صهیونیستی را در پیش گرفت. یکی از رخدادهای مهم در سیاست خارجی اردن، امضای معاهده صلح وادی عربه با رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۹۴ است. اردن پس از مصر دومین کشور عربی بود که با رژیم صهیونیستی توافق صلح امضا کرد. نام این توافق‌نامه نام مکانی است که در آنجا امضا شد.

وادی عربه در مرزهای اردن و رژیم صهیونیستی است. این توافق با نظارت بیل کلینتون، رئیس‌جمهور وقت آمریکا میان اردن و رژیم صهیونیستی امضا شد. در مقدمه این معاهده آمده است: «هدف دو طرف تحقق صلح عادلانه و دائم و فراگیر در خاورمیانه بر اساس قطعنامه‌های ۲۴۲ و ۳۳۸ شورای امنیت است.» اردن در حالی که با رژیم صهیونیستی پیمان صلح امضا کرد، در اکتبر ۱۹۹۹ با هدف تأمین امنیت مرزهای این کشور با رژیم صهیونیستی، دفاتر حماس را در اردن تعطیل و بسیاری از رهبران ارشد این گروه را اخراج کرد.

نکته مهم دیگر اینکه؛ دیدگاه اردن در خصوص حل‌وفصل مسأ‌له فلسطین تا حدود زیادی با قدرت‌های بزرگ غربی همگرا بوده است. یکی از دلایل این همگرایی نیز این است که اردن به حدی قوی نیست که بتواند سیاست خارجی مستقلی اتخاذ کند. در واقع، اردن حفظ حاکمیت و استقلال خود را از طریق وابستگی به قدرت‌های بزرگ پیگیری می‌کند. با این حال، همسویی با قدرت‌های غربی در مسأله فلسطین سبب نشد که تمامیت ارضی اردن مورد تهدید واقع نشود. طمع‌ورزی به جغرافیای اردن برای اسکان فلسطینی‌ها و اشغال کامل جغرافیای فلسطین توسط رژیم صهیونیستی در سال‌های اخیر نیز پیگیری شد. در معامله قرن که توسط دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق آمریکا ارائه شد نیز اردن به عنوان وطن جایگزین مطرح بود. در جنگ کنونی غزه نیز رژیم صهیونیستی پیشنهاد داد مردم غزه در اردن ساکن شوند. هدف اصلی این ایده تل‌آویو، کوچاندن اجباری مردم غزه و تخریب کامل غزه بود که با مخالفت قاطع اردنی‌ها همراه شد.

مخالفت گسترده مردم اردن با پیمان وادی عربه

بر خلاف حکومت اردن که سازش با رژیم صهیونیستی را تأمین‌کننده منافع این کشور می‌داند، مردم اردن مخالف پیمان وادی عربه هستند و بارها با برگزاری تظاهرات این مخالفت را اعلام کرده‌اند. مطابق برخی از نظرسنجی‌ها بیش از ۸۰ درصد از مردم اردن نه تنها با پیمان وادی عربه بلکه با هرگونه روابط کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی مخالف هستند. در برخی از نظرسنجی‌ها نیز تا ۹۷ درصد مردم اردن مخالف صلح و سازش با رژیم صهیونیستی هستند و بر لغو پیمان وادی عربه تأکید دارند.

مردم اردن نیز با طرح وطن جایگزین برای فلسطینی‌ها مخالف هستند و بر تشکیل کشور مستقل فلسطینی تأکید دارند. در جنگ کنونی غزه نیز مردم اردن مکرراً با برگزاری تظاهرات، خواستار حمایت دولت این کشور از مردم غزه و همچنین قطع روابط با رژیم صهیونیستی شده‌اند. این تظاهرات نشان داد که تعارض و تضاد آشکاری در رویکرد مردم و دولت اردن در قبال مسئله فلسطین وجود دارد و مردم اردن بر این باور هستند که سازش با رژیم صهیونیستی و همسویی با قدرت‌های غربی صرفاً تأمین‌کننده منافع تل‌آویو است و برای اردن و همچنین فلسطینی‌ها دستاوردی نخواهد داشت. با این حال، دولت اردن به مخالفت‌های گسترده مردمی بی‌توجه است. می‌توان گفت این تظاهرات و تضاد، ضعف آشکار مشروعیت دولت اردن را نیز ثابت می‌کند.

نتیجه

اردن از کشورهای مهم در منازعه فلسطین- رژیم صهیونیستی است. با این حال، این اهمیت ناشی از نگاه ابزاری رژیم صهیونیستی و قدرت‌های غربی به اردن است. این نگاه که به صلح وادی عربه در سال ۱۹۹۴ منجر شد، سبب نشد اردن از تبعات امنیتی منازعه فلسطین- رژیم صهیونیستی در امان باشد، زیرا همواره از اردن به عنوان وطن جایگزین فلسطینی‌ها یاد شده است که هم تهدیدی برای تمامیت ارضی اردن و هم تمامیت ارضی فلسطین است.

نگاه ابزاری به اردن در منازعه فلسطین-رژیم صهیونیستی در اقدام اخیر نظامی جمهوری اسلامی ایران علیه اراضی اشغالی نیز وجود داشت و اردن به بهانه حفظ حاکمیت خود، با رژیم صهیونیستی برای مقابله با موشک‌ها و پهپادهای ایرانی همراهی کرد. این در حالی است که اردن مانند اغلب کشورهای عربی برای متوقف کردن نسل‌کشی رژیم صهیونیستی در غزه اقدامی انجام نداد.

کد خبر 6087747